اهمیت زنجیر تایم بر تایمینگ موتور
تایمنگ موتور یکی از مهم ترین مؤلفه هایی است که باید در موتورها رعایت شود. در موتورهای احتراق داخلی رایج معمولا به دو روش تایمینگ موتور را بین میل بادامک که حرکت سوپاپ ها را کنترل می‌کند و میل لنگ که حرکت پیستون های موتور را کنترل می‌کند، تثبیت می‌کنند یک روش استفاده از تسمه تایم می‌باشد و روش دوم استفاده از زنجیر تایم است.
زنجیر تایم موتور از یک زنجیر متصل بهم و حلقه بسته تشکیل شده است که در خودرو بین دنده محرک میل بادامک و دنده محرک میل لنگ قرار دارد ان زنجیر وظیفه دارد تا حرکت با حرکت کردن موتور یا میل لنگ این حرکت دوران را به دنده محرک میل سوپاپ برساند تا حرکت موتور و تولید انرژی توسط موتور ادامه داشته باشد. زنجیر تایم باید این انتقال نیروی دورانی را بسیار دقیق انجام دهد، در واقع در زمان انتقال نیرو هیچ یک از پولی ها یا دنده ها نباید از دیگری جا بماند. در صورتی که حتی یک دندانه از دنده های میل لنگ یا میل بادامک جابماند یا یکی از یکی جلوتر بیافتد باعث می‌شود که تایمینگ و زمانبندی موتور به طور کامل بهم بریزد.
در همه ی خودروهایی که از زنجیر تایم برای تثبیت تایمینگ خودرو استفاده می‌کنند، زنجیر تایم دنده سر میل‌لنگ و میل بادامک را به حرکت در می‌آورد اما در بعضی از خودرو ها جدا ازینکه دنده سر میل لنگ و میل بادامک را به حرکت در می‌آورد بنا بر طراحی موتور ممکن است نیروی حرکتی اویل پمپ(پمپ روغن) و یا واتر پمپ(پمپ آب) و یا حتی بالانسر را تامین کند.
اگر با تسمه تایم آشنایی ندارید، حتما مقاله <تسمه تایم چیست؟ هرآنچه که باید بدانید> را مطالعه بفرمایید.
نشانه هایی که باید زنجیر تایم موتور را مورد بررسی کنید
- ایجاد سر و صدا از سمت سینی موتور که با افزایش دور موتور صدای آن افزایش پیدا می‌کند در اثر شل شدن زنجیر تایم
- بد استارت خوردن خودرو بر اثر از تایم خارج شدن موتور
- افت توان و گشتاور موتور در اثر از تایم خارج شدن موتور
- موتور روشن نمیشود در اثر پارگی زنجیر موتور
- افزایش صدای موتور در اثر رد کردن زنجیر تایم
- لرزش موتور هنگام کار کردن خودرو
حتما در صورتی که هر یک از نشانه های بالا را مشاهده کردید برا معاینه موتور و بررسی زنجیر تایم یا Timing Chain به یک مکانیک ماهر مراجعه کنید. در صورتی که این نشانه ها را جدی نگیرید و همچنان با این ایراد به رانندگی بپردازید ممکن است که در حال حرکت زنجیر تایم پاره شود یا در اثر خرابی زنجیر سفت کن ها زنجیر شل شود و تایم موتور جا به جا شود.
تجهیزات مورد استفاده در موتور های دارای زنجیر تایم
۱- زنجیر سفت کن
زنجیر سفت کن ها معمولا دارای انواع مختلفی هستند که بنا بر نوع مهندسی آن موتور، در موتور مورد استفاده قرار می‌گیرد. زنجیره سفت کن ها معمولا به دو روش کار می‌کنند روش اول اینکه با استفاده نیروی فنر به سمت زنجیر نیرو وارد می‌کنند تا زنجیر تایم از حد مجاز بیشتر شل نشود. در روش دوم این زنجیر سفت کن ها با استفاده از نیروی روغن کار می‌کنند.
در این مدل از زنجیر سفت کن ها، زنجیر سفت کن دارای مجرا برای ورود روغن می‌باشد که با ورود روغن باعث می‌شود که پیستون زنجیر سفت کن زنجیررا برای سفت شدن، فشار دهد. در خودرو هایی که از زنجیر سفت کن های هیدرولیکی یا روغنی استفاده می‌شود حتما سعی کنید تا از روغن موتور مناسب استفاده کنید و حتما در هر بار سرویس روغن فیلتر روغن را تعویض کنید و از فیلتر مرغوب استفاده کنید زیرا در صورتی که کثیفی های روغن در مجرای ورودی زنجیر سفت کن رسوب کند باعث می‌شود که زنجیر سفت کن به درستی عمل نکند.
2- بالشتک
در خودروهایی که از زنجیر تایم برای انتقال نیروی میل‌لنگ به میل بادامک استفاده می‌کنند یکی از قطعات پر کاربرد بالشتک می‌باشد این بالشتک های تایم مانند بلبرینگ های هرزگرد تسمه عمل می‌کنند باعث می‌شود که تسمه شل نشود و مانند یک رابط عمل می‌کنند تا زنجیر به مکان های مختلف موتور انتقال پیدا کند. بالشتک ها معمولا خرابی خیلی زیادی ندارند.
اگر بالشتک ها دچار شکستگی شوند باعث شل شدگی زنجیر تایم می‌شود در مرحله اول صدای موتور و ساییدگی زنجیر تایم به گوش می‌رسد و در نهایت پیامد های پارگی زنجیر تایم را به همراه دارد.
در صورت خرابی زنجیر تایم چه مشکلاتی پیش می آید؟
خرابی زنجیر سفت کن و شل شدن زنجیر تایم
زمانی زنجیر تایم یا Timing Chain دچار شل شدن بر اثر خرابی زنجیر سفت کن می‌شود اولین مشکل صدای ساییدگی زنجیر تایم به بدنه فلزی موتور است که به گوش می‌رسد. شل شدن تسمه اتفاق ناگوار و خطرناکی است زیرا در زمانی که موتور به صورت ناگهانی به زیر فشار می‌رود مانند دنده معکوس های هیجانی و یا استارت سخت ممکن است که زنجیر از دنده ها حرکت کند اصطلاحا موتور تایم رد کند و تایمینگ موتور بهم بریزد.
در صورت بهم ریختن تایمینگ موتور، موتور با لرزش کار می‌کند و کارکرد موتور به صورت کلی مختل می‌شود. اگر خودرو دارای سامانه ی تایمینگ متغییر باز و بسته شدن سوپاپ ها باشد مانند سیستم CVVT ممکن است خطا ی مربوط به این سامانه ثبت شود و همچنین کارکرد این سیستم هم مختل می‌شود و همچنین خطا هایی مانند عدم تطبیق سنسور دور موتور و میل بادامک و یا خطای اختلاف سنسور دورموتور با سنسور میل باداک در ایسیو موتور ثبت شود و چراغ چک خودرو روشن شود.
اگر دنده های رد شده بیشتر شده باشد و تایم موتور مقدار زیادی جا به جا شده باشد خودرو ممکن است روشن نشود و یا با بهم ریختن تایمینگ موتور سوپاپ های موتور با پیستون برخورد کنند که یا سوپاپ ها دچار خم شدگی و یا پیستون ها دچار شکستی می‌شوند که مالک دچار هزینه گزاف تعمیر موتور می‌شود.
پاره شدن زنجیر تایم خودرو
در صورت پاره شدن زنجیر تایم، اگر در حال حرکت باشید خودرو فورا خاموش می‌شود و معمولا به دلیل اینکه راننده متوجه این خرابی نمیشود و از کلاچ استفاده نمی‌کند و همچنان میل لنگ حرکت می‌کند دچار خم شدن سوپاپ ها و شکستن پیستون موتور می‌شود. اگر زنجیر تایم خودرو شما در حالت کارکرد درجا موتور پاره شود موتور فورا خاموش می‌شود و از استارت زدن خودرو جدا خودداری کنید زیرا این استارت زدن باعث می‌شود که میل لنگ موتور حرکت کند و در نهایت باعث برخورد پیستون ها با سوپاپ ها می‌شود.
نحوه نگهداری از زنجیر تایم
زنجیر تایم مانند تسمه تایم لازم به تعویض هر 60000 کیلومتر ندارد. و طول عمر بالاتری دارد و اینگونه هم نیست که کلا نباید تعویض شود. زنجیر تایم هم مانند دیگر قطعات مصرفی باید تعویض گردد. معمولا زنجیر تایم ها حداقل توانایی کارکرد 250000 کیلومتر را دارا هستند. اما شما به صورت دقیق باید دفترچه راهنمای سرویس خودرو خود را مطالعه کنید ممکن شرکت های مختلف در موتور های مختلف بنا بر کاربری آن موتور اعداد متفاوتی را برای تعویض کیت زنجیر تایم اعلام کنند.
حتما برای تعویض و یا بازدید کیت تایم خودرو خود به یک مکانیک ماهر مراجعه کنید یک داندانه جابه جایی تایم می‌تواند ایراداتی که بالاتر اشاره شد را برای خودرو به وجود می‌آورد. تایم کردن موتور و بستن ادوات زنجیر تایم با لقی و سفتی استاندارد از نکاتت بسیار مهمی است که باید حتما در زمان بستن زنجیر تایم رعایت شود. در خودروهای ایرانی موتور پیکان که بر روی خودرو های آریسان پیکان آردی و روآ و کارا نصب ده و موتور z24 که بر روی محصولاتی مثل پاترول4 سیلندر نیسان زامیاد پادرا و کارون نصب شده و خودرو چانگان CS35 محصول شرکت سایپا و…. از زنجیر تایم استفاده شده است.
مشاهده ویدیوهای آموزشی در صفحه اینستاگرام SKPPART
